Page 11 - Riskli Dergi

Orman tahribatı, su kaynaklarının giderek Havadaki Partiküller Ciğerlerimizi
azalıyor olması, denizlerin ve toprağın kir- Bitiriyor
letilmesinin yanı sıra hava kirliliği de haya-
tımızı önemli ölçüde etkiliyor. Çöl tozu, ya- Havadaki partikül maddeler, insan sağlığını
nardağ patlamaları gibi doğal kaynakların etkileyen en önemli kirleticilerden biri. Par-
yanı sıra metropolleşme, sanayileşme, ısın- tikül maddeler nitratlar, sülfatlar, organik
mada kömür ve odun kullanılması, motorlu kimyasallar, ağır metaller, toprak veya toz
taşıtların egzoz dumanı, ağaçlık alanların partikülleri ve alerjenler gibi çeşitli bileşen-
tahribatı, yangınlar gibi nedenler de hava lerden oluşabiliyor. Boyutlarına göre isim-
kirliliğini artırıyor. Havadaki kir oranı, baş- lendirilen bu maddeler 2.5-10 mikrometre
ta büyük şehirler olmak üzere hâlen kabul arası ise PM10 ve 2.5 mikrometreden küçük
edilen sınırların üzerinde seyrediyor. Her ise PM2.5 olarak adlandırılıyor. En tehlikelisi
ne kadar hava kirliliğiyle mücadele edilse de PM2.5 kirleticiler. Çapları küçük olduğu
de bu durum, ciddi bir sorun olarak varlığı- için vücuda en çok zarar veren de PM2.5
nı sürdürüyor. partiküller olarak biliniyor. Bu partiküllerin
temel kaynağı daha çok insan faaliyetle-
COVID-19 pandemisinde en çok ihtiyaç rine dayalı ısınma, ulaşım, sanayi, elektrik
duyduğumuz şeylerden biri, temiz havayı üretimi olarak ifade ediliyor. PM2.5 parti-
doyasıya içimize çekmek oldu. Temiz ha- küller akciğerlerin derinliklerine inebiliyor,
vanın kıymetini en çok bu zamanda anla- astım, kronik tıkayıcı akciğer hastalıkları,
dık. Evlere kapandığımız dönemde gördük akciğer fibrozu, nörodejeneratif hastalık-
ki yaşanan kirlilik azaldı. Normalleşmeye lar ve tip 2 diyabet gibi hastalıklara yaka-
başladığımızda ise sis gibi ortalığı kaplayan lanma riskini artırıyor. PM10 partiküller de
kirli hava oranı, bazı bölgelerde yeniden boğaz ve burundan geçip akciğerlere gi-
tırmanışa geçti. Temiz Hava Hakkı Platfor- rebiliyor.
mu tarafından yayınlanan ve son beş yılı
ele alan Kara Rapor 2021’e göre hava kirli- Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre PM2.5
liğinin yüksek olduğu bölgelerde, COVID-19 sınır değeri en yüksek 5 mikrogram met-
vaka sayılarında artış yaşandığı görülüyor. reküp olması gerekiyor. PM10 kirleticisinin
Bu da hava kirliliğinin solunum ve dolaşım ise Türkiye ulusal sınır değeri 24 saatlik
sistemimizi etkilediğini, hastalıkları tetikle- ortalama, 50 mikrogram/m3’dür. Bu de-
diğini ve bununla mücadeleye devam et- ğerlerin aşılması durumunda sağlığımız
memiz gerektiğini gösteriyor. Hava kirliliği tehlikeye giriyor. Partikül maddelerin yanı
sadece COVID-19 hastalarını değil, astım, sıra ormanların ve savanaların yanmasıyla
alerji, kronik obstrüktif akciğer hastalığı ortaya çıkan karbondioksit (CO2), fosil ya-
(KOAH) ve kanser hastalarını da etkiliyor. kıtların yakılması sonucunda ortaya çıkan
Ayrıca çocuklarda solunum fonksiyonları kükürtdioksit (SO2), araçlar ve endüstri
gelişiminin gerilemesine sebep oluyor ve kaynaklı ortaya çıkan azot dioksit (NO2),
gebelerin otizm bozukluğu olan bir çocu- sobalı evlerde iç ortam kirliliğinden kay-
ğa sahip olma ve erken doğum riskini ar- naklanan karbonmonoksit (CO) ve ozon
tırıyor. (O3) kirliliği de havanın kalitesini düşürüyor.